Fosfat predstavlja naelektrisanu česticu koja u sebi ima fosfor i koja učestvuje zajedno sa kalcijem u izgradnji kosti i zuba. Osim toga, učestvuju u izgradnji fosfolipida i fosfoproteina glavnih gradivnih elemenata svih ćelija organizma. Hormoni koji regulišu rad fosfata su: paratiroidni hormon, kalcitonin i aktivna forma vitamina D: 1,25-dihidroksivitamin D. Višak fosfata se izlučuje putem bubrega, pa bilo koje oštećenje bubrega, može dovesti do promjene razine fosfata u krvi.
Zbog čega se radi nalaz fosfata u krvi?
Fosfati se mogu koristi za dijaganostiku i monitoring:
- Akutne i hronične bubrežne bolesti/insuficijencije,
- Paratirodinih poremećaja (poremećaja doštitinih žlijezda) koje svojim hormonima (parathormonom i kalcitoninom) regulišu nivo kalcija u krvi.
Simptomi koje prate bolest bubrega i doštitnih/paratiroidnih žlijezda su:
- Malaksalost/umor,
- Mišićni grčevi,
- Bol u kostima.
Šta može značiti visok/nizak fosfat u krvi?
Kod pacijenata kod kojih se pronađu povišene vrijednosti fosfata u krvi, to može upućivati na:
- Akutno/hroničnu bubrežnu bolest/zatajenje,
- Hipoparatiroidizam, koji suprotno od hiperparatiroidizma, predstavlja stanje smanjene aktivnosti doštitnih žlijezda i djelovanjem njenih hormona dovodi do povišenih vrijednosti fosfata,
- Povećan unos suplemenata vitamina D ili mlijeka,
- Povećan unos hrane bogate fosfatima (piletina, ćuretina, svinjetina, morski plodovi, sjemenke od suncokreta i tikve, kao i ostale žitarice),
- Dijabetička ketoacidoza, teško stanje zbog uvećanog šećera u krvi kod pacijenata sa Diabetes mellitusom tipa 2.
U suprotnom, ako se kod pacijenta nađu snižene vrijednosti fosfata u krvi, to može upućivati na:
- Hiperparatiroidizam, stanja kada doštitne žlijezde (paratiroidee) rade ubrzano, zbog povećanog djelovanja njihovih hormona-parathormona i kalcitonina,
- Malnutricija,
- Alkoholizam,
- Osteomalacija, stanje gdje kosti postaju meke i deformirane. Najčešće je uzrokovano deficijencijom vitamina D
- Rahitis, deficijenija vitamina D u ranom djetinstvu.
Referentne vrijednosti za fosfate u krvi
Referentne vrijednosti kod zdravog pojedinca iznose od 0,97 do 1,45 mmol/L Kod djece te su vrijednosti više i iznose od 1,45 do 2,1 mmol/L. Kod starijih pacijenata vrijednosti mogu biti niže od pomenutih.
