Kada sam započeo četvrtu godinu svog studija medicine u Sarajevu, na vježbama iz predmeta farmakologija sam doživio jedan od onih nezaboravnih trenutaka, koji čovjeka prate čitavog života zbog svoje upečatljivosti u momentu kada su se desili. To je za mene bio jedan od prvih prijelaza iz predkliničkog u klinički dio studija, kada se student po prvi put susreće sa situacijama iz ljekarske svakodnevnice.
Umjesto pravog liječnika i pacijenta, jedna studentica je trebala da glumi liječnicu a asistentica je glumila pacijenticu s visokim pritiskom. Liječnica joj je propisala jedan antihipertenziv, a mislim da se radilo o nekom beta-blokeru ili ACE-blokeru. Pacijentica je uzela lijek, međutim, nakon određenog se vremena vratila i požalila na bolove u palcu (giht) koji su bili poznati kao popratna pojava korištenja ovog lijeka. Liječnica ju je upitala za trenutne vrijednosti krvnog pritiska. On se u međuvremenu normalizovao. Iz tog razloga je liječnica jednostavno pacijentici ukinula dotadašnji lijek (jer je izliječena!?). Mnogi od nas ostalih u gledateljstvu smo se zgledali u nevjerici – visok pritisak je u pravilu (uz izuzetke) neizlječiv. Visok pritisak je “zalječiv”, i dok se uzimaju lijekovi, on se drži pod kontrolom.
Prekid terapije antihipertenzivima može biti opasniji nego situacija u kojoj se antihipertenziv nikad nije ni uzimao. U tom slučaju može da nastupi “hipertenzivna kriza”, koja može i direktno ugroziti život pacijenta.
U skladu s gore rečenim, čak i mjere protiv pritiska o kojima ćete pročitati ispod ne mogu zamijeniti antihipertenzivnu terapiju (osim i u početnim stadijima bolesti), ukoliko već imate dijagnozu visokog krvnog pritiska. Kao preventiva i komplementarne mjere koje mogu smanjiti vašu ovisnost o lijekovima (u kooperaciji s vašim ljekarem) imaju i te kako značaj.
Dakle, pravilo broj 1: Jednom visok pritisak, uvijek visok pritisak!
Očekuje se da će 2025. godine jedna trećina svjetske odrasle populacije biti pogođena visokim krvnim pritiskom (definisanim kao trajno povišenje sistoličnog (“gornjeg”) pritiska preko 140mm Hg ili trajnim povišenjem dijastoličnog (“donjeg”) pritiska preko 90mm Hg. (1)
Uticaj sporta na hipertenziju (krvni pritisak)
Poznato je da sportska aktivnost ima višestruke pozitivne efekte po zdravlje, kao što je smanjenje rizika (ili poboljšanje stanja) za tip 2 dijabetes melitusa, koronarnu srčanu bolest, hroničnu srčanu dekompenzaciju, gojaznost, hroničnu obstruktivnu bolest pluća, kao i visok krvni pritisak.(2)
Uticaj profesionalnog (kompetitivnog) sporta na krvni pritisak
Međutim, sportska aktivnost u kompetitivnom području generalno nije preporučena sportašima koji imaju kardiovaskularne probleme (3) , ali je moguća ukoliko se obrati pažnja na preporuke sekcije za sportsku kardiologiju Evropske asocijacije za preventivnu kardiologiju (EAPC), ne samo zato što se u tom slučaju radi o povećanom riziku za kardiovaskularne incidente nego i zato jer takvi sportisti moraju redovno da uzimaju antihipertenzivne terapije, od kojih su neke obuhvaćene anti-doping regulativom. (4) Najpogodniji antihipertenzivi za sportiste jesu ACE-inhibitori i drugi vazodilatatori, a neke regulatorne agencije zabranjuju korištenje beta-blokera. (5)
Uticaj rekreativnog sporta na zdravlje hipertoničara
Sportska aktivnost sama po sebi kratkotrajno povišava krvni pritisak, dugoročno pak doprinosi kardiovaskularnom zdravlju, kako preventivno, tako i terapeutski. Dugoročno sniženje krvnog pritiska je samo jedan od brojnih mehanizama preko kojih sportska aktivnost ima pozitivno djelovanje u smislu prevencije poboljšanja koronarne srčane bolesti. (6) To sve skupa vodi i dužem životu, barem statistički gledano- prema studijama koje su to mjerile, prosječno 4,4 godine dužem (i kvalitetnijem) životu ljudi koji se redovno bave fizičkom aktivnošću. (2)
Ljudi s hipertenzijom mogu u toku sportske aktivnosti doživjeti i značajna oštećenja organizma, ona međutim, prije svega nisu direktno, nego indirektno uvjetovana hipertenzijom. Koronarna bolest srca ili srčana hipertrofija su primjeri bolesti koje mogu da dovedu do komplikacija prilikom bavljenja sportom. Zbog toga osobe s hipertenzijom, koje žele da se bave sportom intenzitetom od preko 40% maksimalnog, u idealnom slučaju bi trebale najprije da urade procjenu zdravstvenog stanja svog kardiovaskularnog sistema (u vidu ergometrije itd.). (7)
Uticaj rekreativnog sporta na krvni pritisak
Brojne studije su istraživale utjecaj sportske aktivnosti dizanja utega na krvni pritisak. Generalno ova vrsta sporta ima pozitivno dejstvo na snižavanje odnosno sprječavanje razvoja visokog pritiska, kako su pokazali različiti naučni osvrti. (8,9) Mišićna snaga stoji u obrnutoj proporcionalnosti s incidencom metaboličkog sindroma (kombinacija gojaznosti, visokog pritiska i šećerne bolesti). (6) Od 2005. godine AHA (American Heart Association) preporučuje dizanje utega kao nefarmakološko sredstvo za snižavanje krvnog pritiska. (10)
Također studije koje su istraživale efekat treninga izdržljivosti dovele su do zaključka da isti značajno snižava krvni pritisak i doprinosi smanjenom morbiditetu i mortalitetu. (9) Jedna studija, međutim, nije pronašla nikakav dodatni efekat ukoliko bi intenzitet fizičke aktivnosti bio povećan na preko 70% od maksimalnog, odnosno ukoliko bi se vježbalo više od 3 puta sedmično. Redovni treninzi izdržljivosti snižavaju krvni pritisak i kod normotenzivnih, ali mnogo više kod hipertenzivnih ljudi. (7)
Osim toga, naučno je dokazano da ljudi koji nisu fizički aktivni i koji imaju slabiju kondiciju imaju viši pritisak i češće oboljevaju od hipertonije od onih s boljom kondicijom.
Na kraju, bitno je istaći da je hipertonija istina bolest starijih ljudi, ali da se zbog nezdravog načina života sve češće susreće i u mlađih, a zatim se nastavlja u odraslom dobu i dovodi do teških komplikacija a indirektno i smrti. Bavljenje sportom predstavlja jednu vrlo jednostavnu preventivnu, a u početnim stadijima bolesti i terapijsku mjeru protiv hipertenzije, zajedno s modifikacijom dijete. Ukoliko ove mjere ne dovedu do kontrole krvnog pritiska, mora se pribjeći medikamentoznoj terapiji.
