Kako usporiti proces starenja?

Produžavanje životnog vijeka čovjeka i usporavanje procesa starenja u fokusu je naučnih istraživanja već decenijama. Starenje definišemo kao proces propadanja, odnosno narušavanja fizioloških funkcija čovjeka, neophodnih za preživljavanje i reprodukciju. Sa naučne strane, osnovni uzrok starenja jesu akumulirana ćelijska oštećenja uzrokovana slobodnim radikalima, i skraćivanje telomera, zaštitnih struktura lokalizovanih na krajevima humanih hromozoma.

Kako funkcionišu preparati koji usporavaju starenje?

Supstance sa antioksidativnim potencijalom štite ćelije od oksidativnog stresa, stanja koje karakteriše nakupljanje slobodnih radikala i drugih reaktivnih molekula unutar ćelija, a koji ubrzava proces starenja.

1. Kurkumin – najvažnija aktivna komponenta kurkume (Curcuma longa) pokazuje veliki antioksidativni potencijal, na čemu se zasnivaju njegovi efekti na usporavanju procesa starenja. Proces starenja i propadanja ćelija se dešava kao posljedica prekida diobe ćelija. Kako starite, broj izumrlih ćelija se povećava, i njihovom akumulacijom se proces starenja ubrzava. Naučno je dokazano da kurkumin aktivira određene proteine, među kojima su sirtuini, koji odlažu proces starenja ćelija i utiču na dugovječnost. Kurkumu možete koristiti kao začin i dodatak jelima, ili u vidu dodataka prehrani. Preporučena dnevna doza iznosi 500-2000 mg kurkumina dnevno, u kombinaciji sa alkaloidom piperinom, koji poboljšava bioraspoloživost kurkumina.
2. EPCG (Epigalokatehin galat) – polifenolni aktivni sastojak određenih vrsta biljaka, prisutan između ostalog kao sastojak zelenog čaja. Pored antioksidativnog djelovanja, dokazano je da smanjuje inflamaciju i utiče na prevenciju hroničnih oboljenja poput dijabetesa, srčanih oboljenja i pojedinih vrsta raka. Pored zelenog čaja, u malim količinama je prisutan u bobičastom voću (brusnice, jagode i kupine), kiviju, kruškama, višnjama, avokadu, te orašastim plodovima (pekan orasi, lješnaci i pistacije). Dodatni benefiti dugoročnog konzumiranja zelenog čaja jesu zaštita kože i prevencija nastanka bora, nastalih djelovanjem UV zračenja.
3. Koenzim Q 10 – Antioksidans koji učestvuje u procesu stvaranja energije i zaštiti ćelije od djelovanja slobodnih radikala. Starenjem se proces koenzima Q u tijelu smanjuje, te njegovo uzimanje u vidu dodataka prehrani može značajno poboljšati sveukupno zdravlje i mentalne performanse, naročito kod starijih osoba.
4. Resveratrol – Moćna komponenta sa antioksidativnim djelovanje, prisutna u bobičastom voću, kikirikiju, grožđu i crvenom vinu. Mehanizam dejstva zasniva se na aktivaciji sirtuina; pored toga, redukuje oksidativni stres i inflamaciju, koji takođe doprinose progresiji procesa starenja.
5. Teanin – L teanin je aminokiselina prisutna u nekim vrstama čaja, među kojima je i zeleni čaj. Usporava propadanje mentalnih funkcija, a jedno istraživanje je pokazalo da kod valjkastih crva produžava životni vijek za 5%.
6. Krocin – žuti karotenoidni pigment prisutan u šafranu, biljci koja se koristi kao začin, pretežno u Indijskoj i Španskoj kuhinji. Istraživanja na životinjama i ljudima su dokazala brojne pozitivne efekte krocina, među kojima je antikancersko, antiinflamatorno i antidijabetičko djelovanje, kao i usporavanje propadanja kognitivnih funkcija. Takođe, štiti ćelije od štetnog djelovanja reaktivnih vrsta kiseonika i UV zračenja.

 Vitamin C

 Vitamin C (askorbinska kiselina) je vitamin rastvorljiv u vodi, neophodan za izgradnju krvnih sudova, hrskavice, mišića i kolagena kostiju. Takođe, igra veoma važnu ulogu u različitim procesima zarastanja rana. Jedan od najmoćnijih antioksidanasa, vitamin C je ključan u borbi protiv slobodnih radikala, kojima je organizam izložen nakon izlaganja duvanskom dimu ili radijaciji. Uz to, neophodan je za pravilno iskorištavanje i apsorpciju željeza. Naše tijelo nije u stanju da samostalno sintetiše vitamin C, i zbog toga je neophodno njegovo uzimanje iz spoljašnjih izvora. Dobri izvori vitamina C su citrusno voće, bobičasto voće, krompir, paradajz, paprike, kupus, brokule i špinat. Kao dodatak prehrani dostupan je u obliku kapsula, granulata i tableta za žvakanje.

Smanjeni nivoi vitamina C u organizmu za posljedicu imaju i oslabljenu memoriju i usporeno mišljenje; nadalje, istraživanja su pokazala da osobe sa demencijom imaju smanjene količine vitamina C. U ovakvim slučajevima je suplementacija vitaminom C neophodna, jer njegove količine unijete hranom nisu dovoljne.

Uloga mitohondrija u procesu starenja

 Mitohondrije su ćelijske organele prisutne u ćelijama eukariotskih organizama. Ima ih u svim ćelijama čovjeka i životinja, izuzev u crvenim krvnim zrncima. Mitohondrije generišu energiju ćelije, produkuju reaktivne vrste kiseonika koje učestvuju u fiziološkim procesima i regulišu proces ćelijske smrti. Stoga je lako zaključiti zašto su mitohondrije u tolikoj vezi sa procesom starenja čovjeka. Starenjem ćelija dolazi do narušavanja funkcije mitohondrija, što posljedično stvara opasan ciklus reaktivnih vrsta kiseonika i pada energije. Drugim riječima, starenjem ćelija efikasnost procesa oksidativne fosforilacije koji se odvija u mitohondrijama opada, te dovodi do smanjenja količine ATP-a, odnosno, energije. Ovaj pad energije dovodi do narušavanja funkcije organa koji zahtijevaju veliki priliv energije: srce, mišići, mozak i jetra.

Intermitentni post – post dugovječnosti

Intermitentni post predstavlja poseban obrazac uzimanja hrane, koji uključuje periode posta, koji se smjenjuju sa periodima uzimanja hrane. Ovaj režim ne precizira vrstu hrane koja treba da se jede, već vrijeme u koje se hrana uzima. Post kao režim ishrane datira još od pračovjeka, a prisutan je i u mnogim religijama, poput Islama, Hrišćanstva, Budizma i Judaizma.

Metode intermitentnog posta:

• 16/8 metoda: isključuje doručak, i obuhvata period od 8 sati u toku kojeg se uzima hrana, nakon čega se 16 sati gladuje. Na primjer, ješćete u periodu između 13h i 21h, i onda ne uzimate hranu sve do 13h sljedećeg dana
• jednodnevni post: podrazumijeva pauzu od uzimanja hrane u toku 24h, jednom ili dvaput sedmično
• 5:2 metoda: podrazumijeva konzumiranje 500 – 600 kalorija dva naizmjenična dana u sedmici, pri čemu se ostalih 5 dana jede po uobičajenom obrascu

Metoda 16/8 se pokazala kao najjednostavnija za primjenu, ali i najodrživija u toku dužeg vremenskog perioda. Svaka od metoda dovodi do smanjenja tjelesne mase, obzirom na redukciju unosa kalorija.

Kako intermitentni post djeluje na vaše ćelije i hormone?

Kada postite, nekoliko stvari se dešava u vašem tijelu, na ćelijskom i molekularnom nivou. Na primjer, vaše tijelo podešava rad hormona na način da se rezerve masti bolje iskorištavaju, naročito u periodima posta, radi dobijanja energije. Takođe, ćelije iniciraju važne procese reparacije, a mijenja se i ekspresija gena.

Ovo su neke od promjena koje se dešavaju u vašem tijelu:

• nivoi hormona rasta (somatotropina) naglo rastu, što je značajno u procesu gubitka tjelesne težine i rasta mišića
• povećava se osjetljivost na insulin, i nivoi insulina se drastično smanjuju. Niži nivoi insulina omogućavaju bržu i bolju potrošnju tjelesne masti
• popravke na nivou ćelije, inicirane samim postom. Ovo uključuje i autofagiju, proces tokom kojeg ćelije probavljaju i uništavaju nefunkcionalne proteine koji nastaju unutar njih
• dolazi do promjene ekspresije gene, naročito onih zaduženih za dugovječnost i zaštitu od bolesti

Post utiče i na aktivaciju specijalnih proteina, sirtuina – grupa od 7 vrsta proteina za koje postoje dokazi da igraju bitnu ulogu u regulaciji metabolizma čovjeka, smanjuju inflamaciju i produžavaju životni vijek.

Studije na ljudima i životinjama su dokazale da intermitentni post produžava životni vijek i usporava proces starenja. Na nivou vašeg mozga dolazi do rasta novih moždanih ćelija, a smanjena je i mogućnost pojave Alzheimerove bolesti. Prednost intermitentnog posta je i smanjivanje broja obroka u toku dana, što ga čini jednostavnim i održivim u toku dužeg vremenskog perioda.